เผยแพร่ผลงานวิชาการ วิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศ ( Best Practice ) การจัดประสบการณ์การเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) โดยใช้เทคนิคการคิดหมวก 6 ใบ ของเดอโบโน เพื่อส่งเสริมการคิดแก้ปัญหาของเด็กปฐมวัย

วิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศ ( Best Practice ) ผลงานนวัตกรรมของครูผู้สอน
ชื่อผลงาน  การจัดประสบการณ์การเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) โดยใช้เทคนิคการคิดหมวก 6 ใบ
                  ของเดอโบโน เพื่อส่งเสริมการคิดแก้ปัญหาของเด็กปฐมวัย
ความเป็นมาและสภาพปัญหา
        การคิดที่สามารถพัฒนาและส่งเสริมได้ในเด็กเล็กคือ การรู้จักการแก้ปัญหา ซึ่งจะต้องเริ่มกันตั้งแต่แรก การคิดของเด็กเล็กต้องอาศัยการรับรู้เป็นส่วนใหญ่ และการเรียนรู้จากสภาพแวดล้อมรอบตัวเด็ก ผู้ปกครองและครูจึงมีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งในการที่จะทำให้เด็กเรียนรู้ในการแก้ปัญหา   สิ่งแรกต้องเข้าใจถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล ความสำคัญของพัฒนาการเด็ก ตลอดจนการดำเนินชีวิตประจำวันของเด็ก หากได้เข้าใจในความเป็นมาของการคิดของเด็กแล้ว ก็สามารถที่จะส่งเสริมการคิดแก้ปัญหาได้ตั้งแต่แรก เด็กก็จะมีทักษะในการแก้ปัญหาจนกระทั่งโตเป็นผู้ใหญ่ เด็กพบกับปัญหาก็สามารถที่จะเผชิญต่อปัญหาต่างๆ อย่างไม่กลัว กล้าที่จะเผชิญกับสิ่งที่เป็นปัญหา และดำเนินการไปสู่การแก้ปัญหาได้ในที่สุด
        ผู้นำเสนอผลงาน เห็นว่ามีวิธีการหนึ่งที่ช่วยให้เด็กปฐมวัยเกิดความคิดที่มีประสิทธิภาพในการสร้างสรรค์และคิดรอบด้านมากยิ่งขึ้นคือ การสอนตามแนวคิดหมวก 6 ใบ ของเดอโบโน ซึ่งเป็นเทคนิคที่ใช้พัฒนาการคิดของบุคคลทั่วไปให้สามารถคิดอย่างรอบด้าน ครอบคลุมประเด็นที่ควรนำมาคิดพิจารณา อันจะช่วยให้ได้ความคิดที่รอบคอบขึ้น โดยใช้หมวกเป็นตัวแทนของการคิดหรือการแสดงความคิดและสีของหมวกแสดงแง่มุมของความคิด เทคนิคนี้ช่วยให้บุคคลได้ฝึกการคิดในหลายแง่มุม ซึ่งจะเป็นประโยชน์อย่างมากโดยเฉพาะการอภิปรายกลุ่ม หรือการคิดร่วมกันเป็นกลุ่ม จะช่วยให้กลุ่มได้แง่มุมในการคิดที่หลากหลายขึ้น และช่วยให้ผลของการคิดที่ได้มีความรอบคอบขึ้น (ทิศนา แขมมณี, 2551 : 47) ดังนั้น การจัดการเรียนรู้ที่ให้เด็กปฐมวัยได้คิด ได้อธิบายความเข้าใจในสิ่งที่ได้เรียนรู้โดยการเรียบเรียงเป็นถ้อยคำของตนเองได้นำความรู้ไปใช้ในการปฏิบัติและแก้ปัญหาในสถานการณ์ต่างๆ (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. 2552 : 20)  
        การคิดแก้ปัญหาของเด็กปฐมวัย เป็นส่วนหนึ่งขององค์ประกอบทางสติปัญญาอันเป็นกระบวนการทำงานของสมองที่ต้องอาศัยความรู้และประสบการณ์เป็นพื้นฐานสำคัญ การเปิดโอกาสให้เด็กได้แสดงออกและใช้ความคิดอย่างเสรีร่วมกับกลุ่มเพื่อนและครู เป็นวิธีการที่สำคัญที่ตอบสนองต่อความต้องการและธรรมชาติของเด็ก โดยเฉพาะการมีปฏิสัมพันธ์และการใช้ภาษาในการแลกเปลี่ยนประสบการณ์และความคิดกับกลุ่มเพื่อน ดังนั้นการจัดกิจกรรมเพื่อพัฒนาความสามารถในการคิดแก้ปัญหาของเด็กปฐมวัยนั้น ครูควรให้ความสำคัญและคำนึงถึงธรรมชาติของเด็กทั้งในด้านพัฒนาการเรียนรู้ และความแตกต่างระหว่างบุคคลโดยจัดกิจกรรมที่หลากหลายให้เด็กพัฒนาทักษะพื้นฐานทุกด้านโดยผ่านรูปแบบกิจกรรมที่เด็กได้ลงมือกระทำและปฏิบัติจริงด้วยตนเองดังที่ ดิวอี้ (Dewey) เพียเจท์ (Piaget) และบรูเนอร์ (Bruner) เห็นสอดคล้องกันว่า กระบวนการพัฒนาทางสติปัญญานั้น ควรให้เด็กได้เรียนรู้โดยการกระทำ (Learning by Doing) และมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมและค้นพบองค์ความรู้ด้วยตนเอง ซึ่งวิธีการเรียนรู้ดังกล่าว นำไปสู่การจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning)  เป็นการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ที่สำคัญ ที่จะช่วยให้เด็กปฐมวัยได้เรียนรู้ด้วยตนเอง ผ่านกิจกรรมที่เด็กได้ลงมือปฏิบัติจริง ผ่านประสาทสัมผัสทั้ง 5 เพื่อให้เด็กได้รับประสบการณ์ตรงที่มีความหมาย เกิดการเรียนรู้ และสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง ภายใต้สภาพแวดล้อมแห่งการเรียนรู้ในห้องเรียนและนอกห้องเรียนที่เอื้อต่อการเรียนรู้ของเด็กปฐมวัย เพื่อเปิดโอกาสให้เด็กปฐมวัยได้เรียนรู้ด้วยตนเอง สร้างปฏิสัมพันธ์ในการเรียนรู้ ร่วมกันอย่างกระตือรือร้น และสนุกสนานและมีความสุข ผ่านสื่ออุปกรณ์ที่หลากหลาย น่าสนใจ เหมาะสมกับวัยเพื่อเสริมสร้างประสบการณ์ใหม่ จนเกิดเป็นทักษะกระบวนการเรียนรู้ มีพัฒนาการและคุณลักษณะที่พึงประสงค์ตามที่สถานศึกษากำหนด ตามหลักสูตรการศึกษาปฐมวัยให้สอดคล้องกับบริบทและความต้องการของผู้ปกครองและชุมชน
        จากบทความข้างต้นที่กล่าวมาจึงได้ตระหนักถึงปัญหาและความสำคัญของการจัดกิจกรรมที่จะส่งเสริมด้านการคิด      แก้ปัญหาของเด็กปฐมวัย จึงมีความสนใจที่จะนำเทคนิคการคิดหมวก 6 ใบ ของเดอโบโน มาใช้เป็นแนวทางในการจัดประสบการณ์การเรียนรู้แบบเชิงรุก (Active Learning) เพื่อส่งเสริมการคิดแก้ปัญหาของเด็กปฐมวัย ให้มีคุณภาพตามคุณลักษณะที่พึงประสงค์และสอดคล้องกับหลักการจัดการศึกษาปฐมวัย และเป็นพื้นฐานของการเรียนรู้ในระดับต่อไป
จุดประสงค์

1. 1. เพื่อพัฒนาการจัดประสบการณ์การเรียนรู้แบบเชิงรุก (Active Learning) โดยใช้เทคนิคคิดหมวก 6 ใบของ                เดอโบโน เพื่อส่งเสริมการคิดแก้ปัญหาของเด็กปฐมวัย
2. 2. เพื่อเปรียบเทียบพัฒนาการ การคิดแก้ปัญหาก่อนและหลังการจัดประสบการณ์การเรียนรู้แบบเชิงรุก(Active Learning) โดยใช้เทคนิคคิดหมวก 6 ใบของเดอโบโน
3. เพื่อสอดคล้องกับนโยบายของสถานศึกษา ชุมชนและภาคีเครือข่าย

ผลการดำเนินงานและประโยชน์ที่ได้รับ
ผลที่เกิดตามจุดประสงค์

1. เด็กปฐมวัยเกิดความสามารถในการคิดแก้ปัญหา
2. การจัดประสบการณ์การเรียนรู้แบบเชิงรุก(Active Learning) โดยใช้เทคนิคคิดหมวก 6 ใบของเดอโบโน เพื่อส่งเสริมการคิดแก้ปัญหาของเด็กปฐมวัยใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ประโยชน์ที่ได้รับ
        ประโยชน์ต่อบุคคล

1. เด็กปฐมวัยได้รับการกระตุ้นให้คิดจากการจัดกิจกรรมต่าง ๆ โดยผ่านกระบวนการคิดและแก้ปัญหาเพื่อนำไปใช้ในแก้ปัญหาได้ในระดับต่อไป
2. เป็นแนวทางสำหรับครูผู้สอนระดับปฐมวัย และผู้สนใจได้นำเทคนิคการคิดหมวก 6 ใบ ของเดอโบโน ไปพัฒนา ประยุกต์ใช้ และปรับปรุงแผนการจัดประสบการณ์เรียนรู้ในระดับปฐมวัยหรือระดับชั้นอื่น ๆ ต่อไป

        ประโยชน์ต่อกลุ่มเป้าหมายโดยผ่านกระบวนการ PLC

1. นวัตกรรมนี้ส่งผลให้ครูได้นำรูปแบบการสอนที่ผสมผสานการเรียนรู้ผ่านเทคนิคการคิดหมวก 6 ใบ มาปรับใช้กับการจัดการเรียนรู้
2. เป็นประโยชน์ต่อชุมชนเป็นอย่างมาก เนื่องจากชุมชนต้องการให้ผู้เรียนรู้จักการคิดแก้ปัญหาในชีวิตประจำวันได้ และอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข